Mamografi raporlarında yer alan kategori sıfır sözünü ve tabiplerin artık mamografinin yanı sıra çabucak her bayandan ultrason istemesinin başları karıştırdığından bahseden Bayan Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Kağan Kocatepe merak edilen tüm soruları yanıtladı.
MEME KANSERİNE BAĞLI VEFAT RİSKİNİ %20-70 ORANINDA AZALTIYOR
1- Mamografi 40 yaş ve üstü her bayan için yılda bir defa rutin olarak yapılması gereken bir süreç olarak biliniyor. Siz mamografiyi hangi yaş aralığındaki bayanlara ne sıklıkla öneriyorsunuz?
Meme kanseri bayanlarda nispeten sık görülen bir kanser cinsidir. Ülkeden ülkeye yapılan istatistikler farklılık göstermekle birlikte birçok ülkede bayanlarda kansere bağlı vefat nedenleri ortasında göğüs kanseri, akciğer kanserinden sonra ikinci sırayı alıyor.
Mamografinin bayanlara belirli aralıklarla yapılmasının hekimler tarafından şiddetle önerilmesi, bu tarama testi sayesinde göğüs kanserinin erken tanınabilmesi sayesinde hastalığa bağlı vefat riskinin %20-70 oranında azaltılabilmesidir.
Günümüzde tarama emelli mamografinin göğüs kanseri açısından risk faktörü bulunmayan bayanlara 40 yaşında başlanması, 50 yaşına kadar 2 yılda bir, daha sonra yılda bir uygulanması öneriliyor.
2- Mamografi 40 yaş altındaki bayanlar için gerekli değil mi ya da riskli mi?
30-40 yaşından daha genç olan bayanlarda bir yandan göğüs dokusunun ağır olması nedeniyle görüntülemenin sıkıntı olması, öte yandan göğüs kanseri görülme mümkünlüğünün epey düşük olması nedeniyle bu yaş kümesindeki bayanlara rutin mamografi önerilmez. Genç bayanlarda göğüs dokusundaki meseleler çoklukla göğüs muayenesi ve göğüs ultrasonografisiyle aydınlatılır.
Mamografi ‘normal’ olarak rapor edildiğinde hakikaten bir sorun olmama ihtimali yüzde 90’lara varıyor, bu da mamografinin ne kadar tesirli bir tarama testi olduğunu gösteriyor.
Ailesinde göğüs kanserli birey bulunan yahut göğüs kanseri geliştirme açısından çeşitli risk faktörleri olan bayanlarda rutin mamografi aralıkları genel cerrahi uzmanının belirlediği şemaya nazaran uygulanır.
3- Mamografi riskli bir süreç mi? Yüksek oranda radyasyona maruz kalmaya sebep oluyor mu?
İşlem esnasında belirli ölçüde bir radyasyona maruz kalınsa dahi mamografinin erken teşhis açısından ehemmiyeti düşünülürse, alınan bu radyasyon dozunun ihmal edilebilecek kadar düşük olduğu söylenebilir.
İşlem esnasında göğüs dokusunun bastırılması nedeniyle bazen uzun sürebilen göğüs ağrısı kelam konusu olabiliyor. Göğüs protezinin bu basınçla patlayabilme mümkünlüğü nedeniyle ve protezi olanlarda mamografinin nispeten yetersiz kalabilmesi nedeniyle protezi olan bayanlarda göğüs MR tercih edilir.
Meme kistlerinde yırtılma, göğüste hematom (kan birikimi) üzere durumlar ise seçkin görülüyor.
4- Son vakitlerde mamografi raporlarında yer alan ‘kategori 0’ sözü ve kesinlikle ultrason istenmesi bayanların paniklemesine sebep oluyor. Kategori 0’ı ayrıntılandırır mısınız?
Her mamografi raporunun sonunda yer alan bu sınıflandırmayı kendiniz de anlayabilmeniz için öncelikle BIRADS (Breast Imaging Reporting and Veri System) sınıflamasını ayrıntılandıralım.
BIRADS Sınıflandırması:
Kategori 0: Kanser kuşkusunun net olarak ortadan kaldırılması için ek görüntüleme usulleri gerekir (meme ultrasonu yahut göğüs MR). En çok gerilim yaratan ibare budur, lakin sıklıkla, ek inceleme yapıldıktan sonra radyolog incelemeyi ‘normal göğüs bulguları’ halinde raporlar.
Aslında günümüzde mamografi sıklıkla tıpkı seansta yahut birkaç gün ortayla mamografi ve göğüs ultrasonografisi ile yapılması tercih edildiğinden Kategori 0 raporlaması giderek azalmaktadır. Şayet kategori 0 görürseniz üstte söylediğim üzere endişelenmenize çok gerek yok.
Kategori 1: Olağan göğüs dokusu bulguları – rutin takip
Kategori 2: Bulgular selim tabiatlıdır – rutin takip
Kategori 3: Bulgular büyük olasılıkla selim tabiatlıdır – 6 ay sonra kontrol
Kategori 4: Kansere işaret eden bulgular – göğüs biyopsisi ve histopatolojik inceleme önerilir
Kategori 5: Kanser mümkünlüğü son derece yüksek bulgular – göğüs MR, biyopsi
Kategori 6: Biyopsiyle göğüs kanseri tanısı mutlaklaşmış hastaların mamografi bulguları – tedavi sonrası takip
İKİ İNCELEME BİRBİRİNİ TAMAMLIYOR
5- Evvelce yalnızca mamografi göğüs kanseri ya da göğüste bir sorun olup olmadığı konusunda kâfi bir tetkik olarak görülüyordu. Artık ise mamografiden kesin sonuç alabilmek için ultrason da isteniyor. Bunun sebebi ülkemizde göğüs kanseri görülme sıklığının artması olabilir mi?
Günümüzde birçok durumda mamografi ve göğüs ultrasonografisi beraberce yapılmaktadır. Bunun en değerli nedeni göğüs ultrasonografisinin göğüs dokusundaki kistik ve solid (katı) oluşumları birbirinden net bir formda ayırabilme yetisidir. Böylelikle bu iki incelemenin birbirinden üstünlüğü değil, birbirini tamamlayıcılığı kelam hususudur.
Meme kanseri, check-up taramasıyla saptanan tüm kanser cinslerinde olduğu üzere bir artış göstermektedir. Lakin bunun en olası nedeni kanserin sıklığının artmış olması değil, erken evrelerde yakalanan olguların artmış olmasıdır. Lakin bu da günümüzde aslında tanısı konmasa hiçbir formda yayılmayacak kanser cinslerinin de tanınmasıyla yapılan overtreatment (aşırı tedavi olarak çeviri edilebilir) olgusunu karşımıza çıkarmaktadır.
Overtreatment bilhassa göğüs, prostat ve tiroit üzere organlara yapılan tedavilerde bir soru işareti olarak varlığını sürdürmekte olmakla birlikte göğüs kanseri erken teşhisinde mamografi+meme ultrason taramasının değeri tartışmaya açık olmamalıdır ve önerilen biçimde sürdürülmelidir diye düşünüyorum.
Yaşam boyunca her 8 bayandan birinde görülme riski bulunan göğüs kanserlerinden yalnızca yüzde 1’inden azı erkeklerde ortaya çıkar.
Türkiye’de bir yıl içinde yaklaşık 20 bin bayana göğüs kanseri teşhisi konulurken, istatistik tam aşikâr olmasa da erken teşhis alan hadiselerin oranı her geçen yıl daha fazla artıyor. Bunun da nedeni tarama programlarının eskisinden daha yeterli işletilmesi. Erken teşhis konulan olgular arttıkça elbette ki bu göğüs kanseri sağ kalım oranını çok kıymetli derecede etkiliyor ve sağ kalım oranlarını kanserler ortasında giderek daha üstlere çıkartıyor.
Dr. Kağan Kocatepe
6- Mamografi hakkında her bayanın kesinlikle bilmesi gerekenler var mı?
— Mamografi göğüs dokusunun adet döngüsünün içinde en güzel görüntülenebildiği bir periyotta yapılmalıdır. Bu devir adet kanamasının başladığı birinci hafta içerisinde hormon düzeylerinin şimdi nispeten düşük olduğu günlerdedir. Menopoz devrinde bulunan bir bayan ise bu incelemeyi rastgele bir günde yaptırabilir.
– Mamografi, mamografi aygıtı ismi verilen özel bir röntgen aygıtı yardımıyla her iki göğsün sıkıştırılarak çeşitli düzey ve kesitlerde sinemalarının alınmasından ibaret bir incelemedir. Mamografi esnasında göğüs dokusunun sıkıştırılmasının gayesi daha nitelikli imgeler elde etmek ve bayanın alacağı radyasyon dozunu en düşük düzeye indirmektir.
— Radyoloji uzmanı değerlendirmesini yaparken çoklukla evvelki yıllardaki imgeleri de dikkate alır. Bu nedenle mamografi sinemalarının ve raporlarının tertipli olarak koruma edilmesi ve radyoloji uzmanına sunulması son derece kıymetlidir.
– Meme protezi olan bayanlarda mamografi ile imaj elde etmek zordur. Bu durumlarda inceleme çoklukla Manyetik Rezonans (MR) ile yapılır.
7- Öte yandan mamografi hakkında yanlış bilinen şeyler ve doğruları neler?
Son vakitlerde ortaya atılan ‘mamografinin, şayet kanser kitlesi varsa süreç esnasında göğüs dokusuna basınç uygulanmasıyla bu kitlenin yırtılarak içinde bulunan kanser hücrelerinin dışarı sızmasına ve bu nedenle kanserin süratle yayılmasına neden olduğu’ konusundaki tez yanlıştır.
Zira mamografi incelemesinin başlangıcından bugüne mamografi taraması yapılan bayanlarda, yapılmayan bayanlara nazaran göğüs kanseri ve buna bağlı vefat besbelli derecede azdır.
