Geçen hafta günler öncesinden buluşmak için sözleştiğim arkadaşım adeta burnundan soluyarak kafenin kapısından içeri girdi. Şaşkın bir tabirle kendisine baktığımı görünce de “Dün akşamdan beri sakinleşemiyorum. Neden biliyor musun? Tam da ‘Sakin ol’ kelamı yüzünden” dedi. Olayın ne olduğunu anlamak için müneccim olmaya gerek yoktu lakin o anlatmaya devam etti: “İki gündür kelam verip banyonun musluğunu tamir etmediği üzere ben söylenmeye başlayınca da ‘Sakin ol’ demez mi! O an bende bütün ipler koptu. Esasen sonrasını hatırlamıyorum.”
Düşündüm de çiftler ortasında arbede sırasında söylenen “Aşırı reaksiyon veriyorsun” ya da “Sen zati daima…” diye başlayıp farklı kombinasyonlarla devam eden cümleler bırakın arbedeyi bitirmeyi, tersine neden alevlendirir? Pekala, bu cümleler neden hengame saırasında bizi sıkıntıdan çıkarıyor? Bu bahiste uzmanlara danıştık. Psikoterapi Atölyesi’nden uzman psikolog ve aile danışmanı Şener Cem Irmak ile Madalyon Klinik’ten psikolog Ulaş Işık çiftler ortası arbedelerde kimi cümlelerin neden söylenmemesi gerektiğini tek tek anlattı.
‘GEÇMİŞE ODAKLANMAK ÖFKEYİ KÖRÜKLER’
Şener Cem Irmak, uzman psikolog ve aile danışmanı
“… eşi ona … alıyormuş. Sen hiç almıyorsun”
Bu cins karşılaştırmalar yanlıştır zira her ilgi ve birey farklıdır. Bu üslup cümleler partnerinizi yetersiz hissettirir, gerçekçi olmayan beklentiler yaratır ve kendi münasebetinizin dinamiklerine odaklanmanızı mahzurlar. Bunun yerine, gereksinimlerinizi direkt ve açıkça tabir etmeniz daha sağlıklıdır. Değerli olan, diğerleriyle kıyaslamak değil, kendi bağlantınızda memnun olmaktır.
“Özür dilerim”
Sık sık özür dilemek özrün manasını azaltır. Mevzuyu geçiştirmek yahut kapatmak için dilenen özür, gönül ve inanç kırıcı olur. Özür dilemek bir nevi pişmanlık belirtmektir, evet, gerekli bir şarttır lakin asıl değişim; hakikaten pişman olmakla, yanılgıyı kabul etmekle ve sorumluluk almakla, davranışınızın nedenini anlamak ve anlatmakla, yarattığınız tahribatı tamir etmeye ve davranışınızı değiştirmeye kararlı olmakla olur. Yalnızca gerektiğinde ve samimiyetle özür dilemek, ilginiz için daha sağlıklıdır.
“Sen evvelce de … yapmıştın”
Julie ve John Gottman’ın araştırmaları, çiftler ortasındaki çatışmaların yüzde 69’unun devamlı tekrarlayan, tahlilsiz çatışmalar olduğunu gösteriyor. Çiftlerin düştüğü yanılgı, bunları çözmeye çalışmak. Bunun yerine, bu çatışmaları yeterli yönetmek daha hakikat olacaktır. ‘Eski defterlerin’ açılması da bu yanılgıdan kaynaklanır. Geçmişe odaklanmak, şimdiki vakitten ve tahlilden uzaklaştırır, eski yaraları açar, öfkeyi körükler. Kıymetli olan, şimdiki vakte odaklanmak ve gelecekte bu çatışmaları nasıl daha güzel yönetebileceğinizi öğrenmektir.
‘YAŞADIĞI KAYGIYI YA DA EZAYI FARK ETTİĞİNİZİ HİSSETTİRECEK CÜMLELER KURUN’
Ulaş Işık, psikolog
“Aşırı reaksiyon veriyorsun”
Genellikle taraflardan birinin rahatsız olduğu bir bahiste verdiği tepkiye yönelik tenkit olarak kurulur bu cümle. Aslında bunu söyleyerek karşı tarafın ne ölçüde bir düşünce yaşadığını hissedemediğimizi göstermiş oluyoruz. “Aşırı reaksiyon veriyorsun” cümlesi yerine “Böyle bir reaksiyon veriyor olmanın sebebi hakkında konuşmak ister misin”, “Tahmin ediyorum ki şu an çok rahatsız oldun yahut seni rahatsız eden bir şeyler var” biçiminde bir cümle kurmak karşı tarafı daha fazla anlaşılmış ve kıymetli hissettirecektir.
“Sakin ol”
Mutsuz bir beşere “Hadi memnun ol” ya da dertli bir beşere “Kaygılanma” demek üzere aslında beyhude bir gayret. Münasebetiyle bu usul hususlarda “Sakin ol” üzere bir telkin ya da bir ihtar yerine yaşadığı tasayı ya da ezayı fark ettiğimizi hissettirecek cümleler kurup neye muhtaçlığı olduğunu sorabiliriz. Zira karşımızdaki kişi çok tepki veriyorsa bir alarm durumundadır. Bu alarm durumundan çıkabilmek için hepimiz farklı şeylere muhtaçlık duyabiliriz. Kimimiz yalnız kalmak, kimimiz konuşmak isteyebilir. Hasebiyle sakin ol yerine, neye gereksinimi olduğunu sormak birçok vakit daha fazla işe fayda.
“Sen esasen daima…”
Böyle başlayan cümleler ekseriyetle yargılayıcı oluyor… Ayrıyeten ‘aşırı genelleme’ dediğimiz çarpıtma cümlelerinden biri bu. Aslında suçlayıcı bir söz ve bir halde güya öbür hiçbir halde davranmıyormuş üzere ya da her seferinde birebir şey oluyormuş üzere karşı tarafa işaretparmağımızı sallıyoruz. Söylediğimiz ‘hep yaptığı’ şey genel olarak rahatsız olduğumuz şeyler olabilir. Ve bu şikâyetimizi lisana getirmek isteyebiliriz. Lakin bunu tabir etmenin yolu çok genellenmiş yani çarpıtılmış cümlelerden çok istenen şeyin bireyde yarattığı duyguyu vurgulamak olmalı. “Son vakitlerde ziyadesiyle arkadaşlarınla görüştüğün için kendimi yalnız hissediyorum. Benimle vakit geçirmene gereksinimim var” üzere… Aksi, karşı tarafta bir savunma isteği uyandırır, bu da çoklukla bir haklı-haksız tartışmasına yol açar.
“Sen zati asla …”
Yine çok genellenmiş bir cümle. Bunun “Sen zati asla benim kaygılarımla ilgilenmiyorsun” üzere bir cümle olduğunu varsayalım. Bu noktada aslında karşı taraftaki kişinin ilgisini, sevgisini gösterdiği vakitleri hiçe sayıp yalnızca kendi rahatsız olduğumuz hususları söz etmek için her şeyi birebir torbaya koymuş oluyoruz. Bu cümleler yeniden karşı tarafın ‘Ya benim hiç mi âlâ bir tarafım yok’ üzere düşünmesine sebep olabilir. “Bana olan hislerini biraz daha davranışınla gösterebilir misin? Buna muhtaçlık duyuyorum” üzere bir cümle çok daha fonksiyonel olacaktır.
“Şimdi bu sıkıntı mi?”
Bu da kişinin önemsediği ve onun için nitekim değerli olan şeyi önemsizleştirdiğimiz manasına geliyor. Diyelim ki konuta konuk çağrıldı. Fakat bunu karşı tarafa haber vermeden yaptınız. Ve eşinizin o gün farklı bir gereksinimi vardı. Örneğin yorgundu ve uzanıp dizi izlemek istiyordu. Akşam “Ahmetleri çağırdım, haberin olsun” dediğinizde partner sorun hissedebilir ve “Niye bu türlü bir şey yapıyorsun? İşten yeni geldim, yorgunum” diye reaksiyon verebilir. “Şimdi bu sorun mi, ne var güya, oturacağız sadece” dendiğinde karşı tarafın yorgunluğunu, o günkü gereksinimlerini, akşama kadar zihninde kurguladığı planı kıymetsizleştirmiş üzere oluyoruz. Bunun yerine hususa onun perspektifinden bakmak gerekebilir. Onun rahatsız olması mevzuyu daha önemli ele almanız için kâfi bir öge olmalı.
